Bodrum ile Aydın’ın Didim ilçesi sınırları içerisinde Güllük körfezinde sahilden üç mil açıkta 70 metre derinlikte 18. yüzyıla ait üzerinde dev topları bulunan dev Osmanlı fırkateyni savaş gemisi bulundu. Amatör balıkçıların avlanması için teknesi ile denize açılan Didimli kaptan Cumhur Nacak 500 TL. lik kamerası ile üç yıl önce tespit ettiği Osmanlı fırkateyni batığını Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bildirdi, bakanlık Ertuğrul’dan sonra en önemli batıklardan biri olabilecek geminin gün ışığına çıkarılması için 15 mayıs tarihinde kazı ve kurtarma çalışmalarına başlıyor.
DENİZİN DİBİNDE KAMERA İLE BALIK ARARKEN SAVAŞ GEMİSİNİN TOPLARINI GÖRÜNCE ŞOK OLDU
Aydın’ın Didim ilçesinde yaşayan evli ve 7 çocuk babası 44 yaşındaki kaptan ve profesyonel dalgıç Cumhur Nacak 2 mayıs 2015 tarihinde 11 metrelik teknesi ile amatör balıkçıların avlanması için Didim ‘in Akbük mahallesi balıkçı barınağından denize açıldı. Güllük körfezi açıklarındaki Toprak ada yakınlarında ve sahilden üç mil uzaklıkta demir atarak balıkçıların olta ile avlanmasını sağlayan Nacak bir süre sonra balık olup olmadığını kontrol etmek için 500 TL. lik amatör su altı kamerasını olta ile denizin dibine sallandırdı.
KURŞUNLU FOTOĞRAF MAKİNASINI OLTA İLE İNDİRDİ
Yaklaşık 70 metre derinlikte 9 dakika çekim yaptığı kamerasını su üstüne çıkartıp teknesine alan Nacak görüntüleri izlediğinde kumların arasında savaş gemisine ait dev topları görünce şok olduğunu belirtti. Nacak o anları DHA muhabirine anlattı. Nacak 2 Mayıs 2015 tarihinde balık avlarken dipte balık varmı yokmu diyerek olta ile sallandırdığı kamerasını tekneye çekip görüntüleri izlediğinde önce dev topyları görünce şok olduğunu belirterek “Neden battığı henüz bilinmeyen savaş gemisinin kumluk bir zemine oturduğu ve gövdesinin kumlar altında olmasına rağmen toplarının ve önemli parçalarının kumların üzerinde göründüğünü fark ettik. Topları ve savaş gemisine ait kazan, ahşap aksam makaralar , gemi porsenelinin kullandığı aletler ve bazı plaketleri görünce şok oldum, ardından kameranın sabit durması için ucuna kurşun bağladığım düzeneği olta ile kamerayı bir kez daha suya indirdim ve 15 dakikalık çekim yaptım. Tabi kamerayı denizin dibine indirdiğimde aşağıyı göremiyorduk. Ancak kamerayı yukarı çıkardığımızda ne olup bittiğini anladık. Yaklaşık 50 metre uzunluğunda ve 6 metreye yakın dev topları duran, yemek kazanları ve gemiye ait metaryallerin bulunduğu görüntüleri izleyince büyük heyecan kapıldık” dedi.
HEMEN DURUMU BAKANLIĞA BİLDİRDİm
ÜÇ YILDIR BATIĞIN BEKÇİLİĞİNİ YAPIYORUM
Nacak 3 Mayıs 2015 tarihinde Bodrum sualtı Arkeoloji Müzesi, Aydın ve Muğla Kültür ve Turizm İl Müdürlükleri ile Didim Sahil Güvenlik Komutanlığı’na batığı bulduğunu , görüntüleri ve koordinatları verdiğini belirterek “Elde ettiğimiz görüntülerin ardından batığa bugüne kadar el değmediğini ve Osmanlı Rus savaşından kalma bir batık olduğu ortaya çıktı. Bakanlık , sahil güvenlik ve müze yetkilileri birkaç kez gelerek yüzeysel inceleme yaptılar. Tam üç yıldır batığın bekçiliğini yapıyorum çünkü bölge dalışa ve avcılığa yasak alan ilan edilmediği için özellikle troller gelip üzerine ağ atıp batığa zarar verebilirler bölgede trolleri uzak tutmaya çalışıyorum, ancak bu kezde beni şikayet ediyorlar. Bu tarihi batığın bir an önce gün ışığına çıkarılmasını ve Osmanlı eserlerinin korunması için bölgenin dalışa yasak alan ilan edilmesini istiyorum” dedi.
KÜLTÜR BAKANLIĞI ÇALIŞMALARA BAŞLIYOR
Nacak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ayırdığı 350 bin TL. lik bütçe ile 15 mayıs 1 Haziran 2018 tarihleri arasında ilk çalışmayı başlatacağını belirterek “70 metre derinlikte yapılacak bu tarihi çalışma belkide çok önemli konulara ışık tutacak, bir dalgıç ve kaptan olarak elimden gelen tüm yardımı yapmaya hazırım” dedi.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Bakanlık yetkilileri hazırladıkları raporda “Osmanlı dönemine ait 18. yüzyıl fırkateyni türünde batık olduğu Osmanlı Rus savaşlarının bir bölümünün tarihsel açıdan barındırdığı bu nedenle oldukça önemli olduğu bu nedenle kurtarma çalışmalarının başlatılması için gerekli hazırlıkların” yapılması yönünde görüş bildirdiği ortaya çıktı.
ERTUĞRUL FIRKATEYNİ PROJESİNİN BAŞKANI KONUŞTU
Japon Kralı Meiji’yi 1890 yılında ziyarete gittikten sonra dönüş yolunda Pasifik okşyanusundaki Kuşimoto kenti açıklarında 550 denizcisi ile batan Osmanlı Savaş gemisi Ertuğrul Fırkateyni’nin sekiz yıldır kazı kurtarma çalışmasını yaparak birçok eserini gün ışığına çıkartan proje başkanı Kaptan Tufan Turanlı ise “Her şeyden önce Cumhur Kaptan’ın deniz dibindeki kalıntıları tespit eder etmez görüntülemesi, yerini kaydetmesi ve derhal Kültür Bakanlığı’na bildirerek önemli bir vatandaşlık görevini yerine getirmesinden dolayı gönülden kutluyorum. Bakanlığı dilekçesini vermesinin akabinde beni arayıp telefonla bilgilendiren Cumhur Kaptan’ı sadece batığın yerini tespit ettiği için değil, geçtiğimiz üç yıl içinde troller ve balık avcıları tarafından zarara uğratılan batığı Kültür Bakanlığı koruyucu hiç bir tedbir almamasına rağmen, bölgedeki trol ve avcıları batık bölgesine gitmekten caydırma gayretleri içinde ayrıca tebrik ediyorum. Bu gayretlerinden, böyle değerli bir gemi kalıntısını zaman ve emek harcayarak tespit edip devlete bildiren, daha sonra bakanlıktan gemi için bir koruma oluşmayınca gemiyi trolcülerden korumak için gayret gösteren bu vatandaşımızın en büyük ödül ve mükafatlara layık olduğunu düşünüyorum” dedi.
TÜRKİYE SULARINDAKİ İLK VE EN ÖNEMLİ OSMANLI BATIĞI BU OLABİLİR
ERTUĞRUL’DAN SONRA BULUNAN EN ÖNEMLİ OSMANLI SAVAŞ GEMİSİ BATIĞI OLACAK
Turanlı ” 1975’ten beri denizlerimizde ikiyüze yakın batığın tespitini yapmış birisi olarak şunu diyebilirim ki, Cumhur Kaptan Türkiye denizlerindeki en önemli batıklardan birisini buldu. bU PROJE Ertuğrul’dan sonra bulunan en önemli ve tek Osmanlı savaş gemisi batığı. Böyle bir batığı gün ışığına çıkarmak 15 günde değil aylar yıllar alabilir ve 5-6 milyon dolara mal olabilir. Ancak tarihi zenginliği içerisinden çıkabilecek eserlerin paha biçilmez değeri göz önüne alınacak olursa yapılacak masraf yanında hiç kalır.Bu nedenle bu batığın üzerinde ciddiyetle durulmalı ve bölge acil olarak dalışa şyasak bölge ilan edilmeli. Daha önemli olarak aklıma gelen tek batık 1982-1993 yılları arasında Kaş açıklarında kazısını yapmış olduğumuz 3,400 yıllık Uluburun Geç Tunç Devri batığı gelir. Diğer yandan bu batığın Osmanlı batığı olma ihtimali oldukça yüksek. Cumhur Kaptan’ın belirtilerine göre gemide topların olması, dipteki gemi kalıntılarının ahşap olması 18. yy. veya öncesi ihtimalini güçlendiriyor. Öte yandan çalışmalarının başkanlığını yaptığım Japonya’da batan Ertuğrul Firkateyni 19. yy. ortalarında yapılmasına rağmen iskeleti çelikten ama gövdesi ahşap olan bir gemiydi; dolayısıyla kesin tarihlendirme için daha fazla veriye ihtiyaç var” dedi.
BU DERİNLİKTE KAZI YAPMAK ÇOK RİSKLİ VE TEHLİKELİ
MUTLAKA ROBOT TEKNOLOJİSİ KULLANILMALI
TURANLI “Elbette bu batıktan en değerli bilgileri bilimsel kazı sonucu elde edebiliriz, fakat geminin 70 metre derinlikte olması geminin arkeolojik kazısının bilinen insan dalış yöntemiyle yapılmasını imkansız kılıyor. Bu durumda yapılabilecek en büyük hata, ki buna Kültür Bakanlığı’nın izin vermesini düşünmek bile istemiyorum, bir ‘kurtarma kazısı’ adı altında gelip bir kaç dalışla – derinlikten dolayı belki profesyonel dalgıçlar tarafından – üzerinden bir kaç top, eser çıkarıp gemiyi terketmek olur. Böyle bir girişimin adı, açıkça talan, define avcılığı, bir nevi soygunculuk olur. Tekrar ediyorum, Kültür Bakanlığı’nın böyle bir hataya düşebileceğini zannetmiyorum, düşünmek bile istemiyorum.
21. yüzyıldayız. Sualtı da dahil olmak üzere artık her şey robotlarla gerçekleştiriliyor. Biz, BOSAV vakfı olarak son on yılda Titanik Kaşifi Dr. Robert Ballard ile yaptığımız tüm deniz araştırma ve etkinliklerimizi robotlarla yaptık. Denizin 4 kilometre dibindeki Titanik’e de robotlarla indik, 2013’te Suriye açıklarında düşürülen fantom uçağımızı ve şehit pilotlarımızı da 1265 metre derinlikten robotlarla çıkardık. Japonya’da kazısını gerçekleştirmekte olduğumuz Ertuğrul Firkateyni 14 metre gibi sığ sularda olmasına rağmen, orada bile zaman zaman robot teknolojisini kullandık. Bodrum Müzesi Müdürü Tayfun Selçuk”u bizzat ziyaret ederek, bu batığın kazısı için elimizdeki en son teknoloji robot ve kazı sistemlerini bakanlık emrine vermeye hazır olduğumuzu, tüm dünyaya hem arkeolojik yeteneğimizi hem de teknolojik üstünlüğümüz sergileyeceğimizi bildirdim” dedi.
